Inleiding
Metformine, vooral bekend als medicijn tegen diabetes type 2, wordt steeds vaker genoemd als mogelijk verjongingsmiddel. Dankzij effecten op verouderingsmechanismen zou het ook spierzwakte en fysieke achteruitgang bij ouderen kunnen tegengaan. Maar klopt dit wel? Een recente studie gepubliceerd in The Lancet Healthy Longevity geeft een duidelijk – en verrassend – antwoord.
Waarom dacht men dat metformine zou helpen?
Metformine beïnvloedt verschillende biologische processen die te maken hebben met ouder worden, zoals:
- ontstekingsremming
- verbetering van mitochondriale functie
- remming van mTOR (een groeisignaal)
- beïnvloeding van de darmflora
Daardoor werd het gezien als een potentieel “geroprotectief middel”, ook tegen spierverlies bij ouderen met sarcopenie en fysieke kwetsbaarheid.
De MET-PREVENT-studie: opzet en doel
In deze gerandomiseerde, dubbelblinde placebogecontroleerde studie kregen 72 ouderen (gemiddeld 80 jaar oud) met spierzwakte en een trage loopsnelheid gedurende vier maanden driemaal daags 500 mg metformine of een placebo.
Primaire uitkomstmaat: verandering in 4-meter loopsnelheid – een belangrijke voorspeller van functionaliteit en overleving bij ouderen.
Resultaten: geen effect, wel veel bijwerkingen
De uitkomst was duidelijk: metformine verbeterde de loopsnelheid niet. Er was praktisch geen verschil tussen de metforminegroep en de placebogroep (0,001 m/s verschil; p = 0,96). Ook op andere vlakken – zoals handknijpkracht, spiermassa, levenskwaliteit en dagelijkse activiteiten – werd geen positief effect gevonden.
Maar wat wel opviel? Bijwerkingen kwamen veel vaker voor bij metforminegebruik:
- 100% van de metforminegebruikers rapporteerde bijwerkingen (tegenover 92% bij placebo)
- Veelvoorkomend: diarree, misselijkheid, verhoogd lactaat
- 34% belandde in het ziekenhuis tijdens het onderzoek (vs. 8% bij placebo)
Wat betekent dit?
De conclusie van de onderzoekers is helder: metformine is geen geschikte behandeling voor ouderen met duidelijke frailty of sarcopenie. Het middel werd slecht verdragen, en het bood geen aantoonbaar voordeel.
Eerder onderzoek liet soms wel positieve effecten zien bij mensen met mildere fysieke achteruitgang (prefrailty), maar de MET-PREVENT-studie richtte zich op een zwakkere populatie (gemiddelde loopsnelheid van slechts 0,59 m/s).
Conclusie
Metformine blijft een intrigerend middel binnen de verouderingsgeneeskunde, maar niet voor iedereen. Voor fysiek kwetsbare ouderen wegen de nadelen zwaarder dan de (uitgebleven) voordelen. Mogelijk is er wél een rol voor metformine bij fittere ouderen in een vroeg stadium van fysieke achteruitgang.
🔎 Bron: MET-PREVENT-trial, gepubliceerd in The Lancet Healthy Longevity, maart 2025
📌 Overweeg je metformine buiten diabetes om? Bespreek het altijd eerst met je arts.