Klimaatverandering is niet langer een ver-van-mijn-bed-show; het is een dringende realiteit met aanzienlijke gevolgen voor de gezondheid. Het Emissions Gap Report 2024 benadrukt hoe de stijgende temperaturen en de toename van extreme weersomstandigheden, zoals hittegolven, stormen en overstromingen, al wereldwijd invloed hebben op de gezondheid van mensen. Terwijl landen strijden om de uitstootdoelen te halen, wordt het begrijpen van de medische gevolgen van klimaatverandering essentieel voor de volksgezondheid en de zorgprofessionals.
1. Directe Gezondheidsgevolgen van Extreme Weersomstandigheden
Een van de meest directe bedreigingen door klimaatverandering is de toename van extreme weersomstandigheden. Hittegolven komen bijvoorbeeld vaker voor en worden intenser. Deze gebeurtenissen leiden niet alleen tot hitte-uitputting en hitteberoerte, maar verergeren ook chronische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten en ademhalingsproblemen. Kwetsbare groepen, waaronder ouderen, kinderen en mensen met bestaande aandoeningen, lopen hierbij een verhoogd risico.
Het rapport wijst ook op het stijgende aantal verwondingen en sterfgevallen als gevolg van stormen, overstromingen en bosbranden. Naast het directe trauma en verlies van levens veroorzaken deze gebeurtenissen ook de verspreiding van infectieziekten, verontreiniging van watervoorraden en verstoring van zorgdiensten, wat langdurige gezondheidsproblemen met zich meebrengt.
2. Toename van Infectieziekten en Vector-overdraagbare Ziektes
Door veranderende klimaatomstandigheden breiden ziekten zoals malaria en dengue zich verder uit. Hogere temperaturen en veranderende regenpatronen creëren ideale omstandigheden voor muggen en andere ziekteoverdragers. Het rapport waarschuwt dat regio’s die voorheen niet getroffen werden, binnenkort te maken kunnen krijgen met uitbraken, wat lokale zorgsystemen, die hier niet op voorbereid zijn, zwaar onder druk kan zetten.
Daarnaast vergroot het smelten van permafrost en andere veranderingen in natuurlijke leefgebieden het risico op zoönosen (infecties die van dieren op mensen worden overgedragen), omdat dieren en mensen steeds dichter bij elkaar komen.
3. Luchtkwaliteit en Ademhalingsgezondheid
Het rapport benadrukt hoe klimaatverandering de luchtkwaliteit beïnvloedt en bijdraagt aan ademhalingsproblemen zoals astma en chronische obstructieve longziekte (COPD). Hogere temperaturen en hogere CO2-niveaus leiden tot een toename van pollenproductie, wat allergieën verergert. Bovendien zorgen de frequentere bosbranden voor grote hoeveelheden fijnstof in de lucht, wat de luchtkwaliteit verslechtert en ademhalingsproblemen veroorzaakt bij blootgestelde bevolkingsgroepen.
4. Voedselzekerheid en Ondervoeding
Klimaatverandering heeft ook invloed op de wereldwijde voedselproductie. Droogtes, overstromingen en verschuivingen in het groeiseizoen verstoren de landbouw, wat leidt tot voedseltekorten en hogere prijzen. Deze verstoringen kunnen leiden tot ondervoeding, vooral in arme gemeenschappen die sterk afhankelijk zijn van landbouw voor zowel voedsel als inkomen. Het rapport benadrukt dat kinderen en zwangere vrouwen bijzonder kwetsbaar zijn voor de gevolgen van ondervoeding, wat kan leiden tot langdurige gezondheidsproblemen zoals groeistoornissen en een verzwakt immuunsysteem.
5. Geestelijke Gezondheidsimplicaties
De psychologische impact van klimaatverandering is groot en neemt toe. Het rapport identificeert ‘klimaatangst’ als een groeiend fenomeen, vooral onder jongeren die zich steeds meer zorgen maken over hun toekomst. Verplaatsingen door extreme weersomstandigheden en het verlies van bestaansmiddelen dragen ook bij aan hogere percentages van depressie, angst en posttraumatische stressstoornis (PTSS). Het aanpakken van deze mentale gezondheidsproblemen vereist een geïntegreerde aanpak die zowel psychologische ondersteuning als bredere sociale interventies omvat.
6. Aanpassing van Zorgsystemen aan Klimaatverandering
Zorgsystemen moeten zich aanpassen aan de veranderende omgevingsomstandigheden om de toenemende gezondheidsrisico’s door klimaatverandering effectief te beheersen. Dit omvat het uitbreiden van noodresponsmogelijkheden, investeren in klimaatresistente zorginfrastructuur en het verbeteren van ziektebewakingssystemen. Het rapport roept op tot meer financiering en internationale samenwerking om robuuste zorgsystemen op te bouwen die in staat zijn om klimaatgerelateerde gezondheidscrises aan te pakken.
Conclusie: De Oproep tot Wereldwijde Actie
Het Emissions Gap Report 2024 benadrukt de dringende noodzaak van wereldwijde samenwerking en onmiddellijke actie om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en de opwarming van de aarde te beperken. Nalaten om te handelen brengt niet alleen ecosystemen in gevaar, maar bedreigt ook miljoenen levens door de directe en indirecte gezondheidsgevolgen van klimaatverandering. Voor zorgprofessionals, beleidsmakers en gemeenschappen is het aanpakken van deze uitdagingen niet alleen een ecologische plicht, maar een essentieel onderdeel van het beschermen en bevorderen van de volksgezondheid.